کتاب

 زندگی، نه سیاه نه سفید

1. ترلان: دختری در آستانه‌ی انفجار

ترلان نه شورشی است، نه مطیع. او تنها دختری‌ست در مرز بلوغ فکری و اجتماعی، در میانه‌ی فشارهای خانواده، جامعه و ذهن خودش. شخصیتش خاکستری است، در تعلیق. هیچ تصمیمی را کامل نمی‌گیرد، هیچ رابطه‌ای را کامل نمی‌سازد. این تعلیق، عصبی‌کننده و در عین حال واقعی است. چرا که ترلان، نسخه‌ی صادق زن امروز است. نه برنده است، نه بازنده؛ بلاتکلیف.

 

2. خانواده، مرکز فروپاشی

خانواده‌ی ترلان، مانند بسیاری از خانواده‌های سنتی ایرانی، منبع اضطراب است. پدر غایب است، مادر غایب‌تر. حمایت وجود ندارد، محبت تبدیل به وظیفه شده. ترلان در این محیط خشک، بزرگ می‌شود، بی‌آن‌که آموزش ببیند چگونه دوست داشته باشد یا تصمیم بگیرد. خانه، مبدأ ترس است نه امنیت. و این ریشه‌ی بسیاری از تعارض‌های درونی‌اش است.

 

3. هم‌خدمتی‌ها: آینه‌هایی از ترس و قدرت

زنان پادگان هرکدام داستانی‌اند. نسرین، برعکس ترلان، پرحرف و پرانرژی است. اما پشت این چهره، زنی زخم‌خورده پنهان شده. دیگر زنان نیز نسخه‌هایی‌اند از زنانی که در جامعه‌ی مردسالار، راه‌های مختلفی برای زنده‌ماندن یافته‌اند. یکی منفعل است، یکی سلطه‌جو، یکی مقلد. اما هیچ‌کدام راضی نیستند. زنانگی‌شان یا سرکوب شده یا تحریف. پادگان، یک آزمایشگاه اجتماعی است.

 

4. راهی به سوی ندانستن

ترلان از ابتدا تا انتهای رمان، به شناختی قطعی نمی‌رسد. نه درباره‌ی خودش، نه درباره‌ی دیگران. و این، همان نقطه‌ی قوت رمان است: پذیرش ندانستن. بسیاری از ما مثل ترلان، دنبال یقین نیستیم؛ فقط می‌خواهیم دوام بیاوریم. این مسیر بدون قهرمان‌سازی، بدون پیروزی‌های بزرگ، اما واقعی و انسانی است. زندگی، بیش از آن‌که فهمیده شود، باید زیسته شود.

 

5. زنانگی بدون عشق؟

رمان به طرز چشمگیری از عشق خالی است؛ نه رابطه‌ای عاطفی شکل می‌گیرد، نه اشتیاقی عاشقانه. این غیبت، معنا دارد. شاید نشان‌دهنده‌ی خشکی و انجماد عاطفی در ساختارهای نظامی و خانوادگی باشد. شاید فریبا وفی خواسته بگوید بدون امنیت و پذیرش، عشق نمی‌روید. این غیبت، زخم عمیقی‌ست که در لایه‌های متن جاری‌ست. عشقی که هست، در حرف نیست؛ در آرزوست.

 

6. وفی و سبک بی‌ادعا

سبک وفی، روایت زنانه‌ای‌ست بدون هیاهو. آرام، بی‌تکلف، اما بسیار ژرف. او نمی‌خواهد ما را شگفت‌زده کند؛ فقط می‌خواهد ما را بیدار کند. زبانش مانند شخصیت اصلی‌اش، محتاط و درون‌نگر است. با این حال، هر صفحه‌اش ما را با حقیقتی روبرو می‌کند. «ترلان» بیش از آن‌که داستانی درباره‌ی حوادث باشد، درباره‌ی حس‌هاست. درباره‌ی زن بودن، در کشوری که زن بودن خودش داستانی‌ست.